Θεραπεία βλαστοκυττάρων για την 
Πολλαπλή Σκλήρυνση

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση είναι μία αυτοάνοση πάθηση του νευρικού συστήματος. Στην ουσία το ανοσοποιητικό του ατόμου επιτίθεται στα διάφορα μέρη του Κεντρικού Νευρικού συστήματος, όπως τον εγκέφαλο, την σπονδυλική στήλη και το οπτικό νεύρο. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια θεραπεία, φαίνεται, όμως, ότι η θεραπεία βλαστοκυττάρων μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα ενός ασθενή καθώς και την εξέλιξη της νόσου. Η συγκεκριμένη θεραπεία βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο και πρόσβαση έχει κανείς μόνο μέσω των κλινικών δοκιμών. Η Πολλαπλή Σκλήρυνση στρέφει τον ίδιο τον οργανισμό ενάντια στο ανοσοποιητικό του σύστημα με στόχο το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Αυτή η ανοσοποιητική απόκριση καταστρέφει τη μυελίνη, τη λιπώδη ουσία που περιβάλλει τις νευρικές ίνες. Συγχρόνως καταστρέφει όχι μόνο τις ίδιες τις νευρικές ίνες, αλλά ακόμα και τα κύτταρα που παράγουν τη μυελίνη. Τα συμπτώματα της Πολλαπλής Σκλήρυνσης μπορεί να διαφέρουν*, μπορεί να είναι αρκετά ήπια έως και να προκαλούν σοβαρή αναπηρία**. Υπάρχουν, πλέον, διάφορες συντηρητικές αγωγές για τη νόσο που μπορούν να περιορίσουν τα συμπτώματα και να καθυστερήσουν την εξέλιξη. Μία από τις θεραπείες είναι και η θεραπεία για την οποία θα μιλήσουμε, η θεραπεία βλαστοκυττάρων. Παρακάτω θα εξηγήσουμε τι ακριβώς είναι, γιατί είναι  σημαντική για τους ασθενείς και κατά πόσο είναι ασφαλής και αποτελεσματική. 

Τι είναι τα βλαστοκύτταρα και γιατί είναι σημαντικά

Τα βλαστοκύτταρα είναι ένα είδος κυττάρων που έχουν την ιδιότητα να μπορούν να μετατραπούν σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρων σε έναν ενήλικα. Παράλληλα συνδράμουν σημαντικά στα πρώτα χρόνια της ζωής και στην ανάπτυξη βοηθώντας τον οργανισμό να αναπτύξει την ποικιλία των κυττάρων που χρειάζεται.

Άλλες λειτουργίες των βλαστοκυττάρων:

Αποκατάσταση

Τα βλαστοκύτταρα βοηθούν τον οργανισμό να επιδιορθώσει τυχόν βλάβες. Αντικαθιστούν τα κύτταρα που φθείρονται είτε λόγω του χρόνου είτε λόγω κάποιου τραύματος ή εξαιτίας κάποιας ασθένειας.

Αυτά τα κύτταρα απαντώνται σε διάφορα όργανα και μπορούν να παραμείνουν ανενεργά όσο η δράση τους δεν είναι απαραίτητη.

Τα βλαστοκύτταρα τα συναντάμε:

• στον εγκέφαλο
• στο μυελό των οστών
• στο αίμα και τα αιμοφόρα αγγεία
• στους σκελετικούς μύες
• στο δέρμα
• στο συκώτι
  
  
  Ανανεώνονται μόνα τους
  
  Τα βλαστοκύτταρα έχουν τη δυνατότητα να αναγεννώνται, δηλαδή μπορούν να διαχωριστούν και να δημιουργήσουν απεριόριστο αριθμό νέων κυττάρων ίδιου τύπου. Τώρα πια οι επαγγελματίες υγείας χρησιμοποιούν τα βλαστοκύτταρα ως θεραπευτική λύση σε αρκετές παθήσεις. Υπάρχει η δυνατότητα για έναν άνθρωπο να κάνει μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων ώστε αυτά να αντικαταστήσουν τα κατεστραμμένα κύτταρα στον οργανισμό του. Είναι, πλέον, μία κοινή πρακτική σε πολλές περιπτώσεις, όπως είναι η αντιμετώπιση του καρκίνου, διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος όπως και μεταβολικές διαταραχές.

Με ποιο τρόπο χρησιμοποιούνται στην Πολλαπλή Σκλήρυνση

Οι επαγγελματίες υγείας μπορούν σήμερα να χρησιμοποιήσουν τα βλαστοκύτταρα ως θεραπεία στην Πολλαπλή Σκλήρυνση προχωρώντας σε μεταμόσχευση υγειών βλαστοκυττάρων που αντικαθιστούν συγκεκριμένα κύτταρα στον οργανισμό του ασθενούς. Υπάρχουν ποικίλες μορφές θεραπείας με βλαστοκύτταρα και η καθεμία χρησιμοποιεί διαφορετικό τύπο βλαστοκυττάρων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι ακόλουθες:

Αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων***

Κατά τη διαδικασία της αυτόλογης μεταμόσχευσης  (aHSCT)  πρώτα αφαιρούμε από τον οργανισμό το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου και στη συνέχεια το αναδημιουργούμε  χρησιμοποιώντας τα ίδια τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ατόμου. Αυτό το είδος κυττάρων έχει την ιδιότητα να μπορούν να μετατραπούν σε όλα τα είδη των κυττάρων, όπως λευκά αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια και πλάσμα αίματος. Στην ουσία η μέθοδος αυτή καταστρέφει το δυσλειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς που προκαλεί τα συμπτώματα της Πολλαπλής Σκλήρυνσης και το αντικαθιστά με ένα ανοσοποιητικό σύστημα που λειτουργεί φυσιολογικά. Ο ασθενής απαιτείται να υποβληθεί σε κυτοτοξική θεραπεία, ένα είδος χημειοθεραπείας ανοσοκατασταλτικών παραγόντων που βοηθούν να απομακρυνθούν και να καταστραφούν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Θεραπεία μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων**** 

Η θεραπεία με μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα βρίσκεται ακόμη σε στάδιο κλινικών δοκιμών. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα βοηθούν στην επιδιόρθωση της μυελίνης  με θετικά αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό του ασθενούς. 

Η διαδικασία έχει ως εξής: ο γιατρός εξάγει μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα από τον μυελό, το αίμα ή άλλους ιστούς. Στη συνέχεια τα πολλαπλασιάζει στο εργαστήριο και επανεγχύει πολύ περισσότερα στον οργανισμό. Σε κάποιες  περιπτώσεις ενδέχεται να χρειαστεί τα κύτταρα να υποβληθούν σε επεξεργασία από έναν ειδικό πριν ολοκληρωθεί η διαδικασία και αυτό συμβαίνει ώστε να μειωθεί η επιβλαβής ανοσολογική απόκριση του οργανισμού και να βελτιωθεί η ικανότητα των κυττάρων αυτών να επιδιορθώσουν τη μυελίνη. 

Έχουν γίνει πολυάριθμες κλινικές δοκιμές  για να διαπιστωθεί πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η θεραπεία για την Πολλαπλή Σκλήρυνση. Το 2020 εκδόθηκε μία σύνοψη προ-κλινικών και κλινικών δοκιμών σύμφωνα με την οποία η θεραπεία με μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα φαίνεται να είναι μία πολλά υποσχόμενη λύση για την Πολλαπλή Σκλήρυνση και αυτό οφείλεται,

• στην ικανότητά τους να ρυθμίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς,
• στην απελευθέρωση νευροτροφικών παραγόντων που βοηθούν στην ανάπτυξη νευρώνων στον εγκέφαλο,
• στην ικανότητά τους να διαφοροποιούνται και να μετατρέπονται σε διαφορετικά κύτταρα,
• στην ικανότητά τους να αναγεννώνται.

Πόσο ασφαλής και αποτελεσματική είναι η θεραπεία με βλαστοκύτταρα;

Το 2019 αναφέρεται σε μελέτη ότι τα τελευταία χρόνια η ασφάλεια της θεραπείας μοιάζει να έχει βελτιωθεί. Στη σχετική μελέτη σημειώνεται ότι σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Μητρώο Μεταμοσχεύσεων Μυελού των Οστών (EBMT) το ποσοστό θνησιμότητας αυτών των μεταμοσχεύσεων έχει μειωθεί από 7,3% που ήταν μεταξύ 1995-2000 σε μόλις 0,7% από το 2008 έως το 2016.

Συμπερασματικά, παρά τα θετικά αποτελέσματα και τα αυξημένα επίπεδα ασφαλείας της θεραπείας αυτής, απαιτούνται περισσότερες κλινικές δοκιμές για να ελέγξουμε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της μεταμόσχευσης βλαστοκυττάρων σε ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Η έγκριση πόσο μακριά είναι;

Αυτή τη στιγμή δεν έχει εγκριθεί από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) κανένα είδος θεραπείας με βλαστοκύτταρα ως θεραπεία για την Πολλαπλή Σκλήρυνση. Σε αυτό το στάδιο οι γιατροί το θεωρούν ακόμη μία πειραματική θεραπεία. Ήδη χρησιμοποιείται από τους γιατρούς ως θεραπεία της λευχαιμίας, αλλά ο FDA δεν την έχει εγκρίνει για την Πολλαπλή Σκλήρυνση. Η ευρεία χρήση της θεραπείας όμως είναι εγκεκριμένη και οι ειδικοί υγείας έχουν αιτηθεί για περισσότερες μελέτες ώστε να επεκταθεί η χρήση της θεραπείας και σε ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να πληροφορηθεί για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των κλινικών δοκιμών από τον γιατρό του.

Διαφορετικοί τύποι βλαστοκυττάρων

Οι επιστήμονες κάνουν κλινικές δοκιμές με διαφορετικούς τύπους βλαστοκυττάρων ώστε να καταλήξουν αν μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματική θεραπεία για την Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Κάποια από τα βλαστοκύτταρα που μπορεί να είναι αποτελεσματικά είναι τα ακόλουθα:

• Αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα (HSCs): Πρόκειται για ενήλικα βλαστοκύτταρα που βρίσκονται στο μυελό των οστών και το αίμα του ατόμου. Παράγουν όλα τα κύτταρα του αίματος, καθώς και εκείνα που συμμετέχουν στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα (MSCs): Πρόκειται για ενήλικα βλαστοκύτταρα που βρίσκονται σε διάφορα σημεία του σώματος, όπως ο μυελός των οστών, το δέρμα και το λίπος. Αυτά τα βλαστοκύτταρα παράγουν τα κύτταρα εκείνα που βοηθούν τα άλλα βλαστοκύτταρα να λειτουργούν ομαλά.
• Νευρικά βλαστοκύτταρα (NSCs): Πρόκειται για βλαστοκύτταρα που προορίζονται να επιδιορθώνουν τη μυελίνη στον εγκέφαλο.  Αυτό είναι αρκετά βοηθητικό δεδομένου ότι η Πολλαπλή Σκλήρυνση  βλάπτει τη μυελίνη, αλλά και τα κύτταρα που την παράγουν. Τα νευρικά βλαστοκύτταρα μπορούν να προέλθουν από άλλα βλαστοκύτταρα όπως τα μεσεγχυματικά.
• Ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα (hESCs): Πρόκειται για βλαστοκύτταρα  δοτά από έμβρυα. Έχουν την ικανότητα να αναπαράγουν οποιοδήποτε κύτταρο στον οργανισμό, που σημαίνει ότι μπορεί να αποδειχτούν αποτελεσματικά στη θεραπεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης.  Υπάρχει, όμως, κάποια επιφύλαξη ως προς την ασφάλεια αυτών των κυττάρων, δεδομένου ότι ενδέχεται να αναπτυχθούν καρκινικοί όγκοι.
• Επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPSCs):  Ένας ειδικός υγείας μπορεί να αποκτήσει τα κύτταρα αυτά επαναπρογραμματίζοντας άλλα ενήλικα κύτταρα. Έχουν τη δυνατότητα να παράγουν όλα τα είδη ενήλικων κυττάρων. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, υπάρχει η ανησυχία ανάπτυξης καρκινικών όγκων.

Το άρθρο προέρχεται από τον ακόλουθο σύνδεσμο https://www.medicalnewstoday.com

*στο πρωτότυπο κείμενο αναφέρεται ότι διαφέρουν σε σοβαρότητα, αλλά επειδή θεωρώ κάθε σύμπτωμα εξίσου σημαντικό για τον άνθρωπο που το βιώνει έμεινα στην ποικιλία των συμπτωμάτων χωρίς να τα κατατάσσω σε σοβαρά και μη σοβαρά.

**η Πολλαπλή Σκλήρυνση είναι ένα είδος αναπηρίας, ακόμα και όταν αυτή δεν είναι εμφανής. Πριν δύο χρόνια, μάλιστα, εορτάστηκαν τα μη ορατά συμπτώματα της νόσου που είναι αρκετά σοβαρά από μόνα τους.

***Υπάρχουν δύο είδη μεταμόσχευσης, η αυτόλογη και η αλλογενής. Στην αυτόλογη τα βλαστοκύτταρα που μεταμοσχεύονται στον ασθενή προέρχονται από τον ίδιο, στην αλλογενή ο δότης δεν είναι ο ασθενής αλλά άλλο πρόσωπο. Πληροφορίες για το αιμοποιητικό σύστημα μπορείτε να βρείτε και στον παρακάτω σύνδεσμο, εκεί όπου βρήκα κι εγώ https://www.eom.gr/to-aimopoiitiko-systima-kai-ta-archegona-aimopoiitika-kyttara/

****Μεσεγχυματικά είναι τα κύτταρα που δημιουργούν τον σκελετό του ανθρώπινου σώματος.